Mong muốn của những người lãnh đạo cao nhất đất nước khi khởi xướng xây dựng nhà máy sản xuất phân đạm là thay thế nguồn nhập khẩu, tạo dựng sự bền vững cả về nguồn cung và tiêu thụ. Mong muốn ấy hoàn toàn hợp lý khi đất nước ta là nước nông nghiệp chủ yếu và có nguồn tài nguyên than đá rất dồi dào.

Trong khi mỗi năm ngành nông nghiệp đất nước ta cần khoảng 2,2 triệu tấn phân đạm, mà khi đó chúng ta mới sản xuất được khoảng 1 triệu tấn mà thôi. Số phân đạm thiếu hụt còn lại phải nhập khẩu. Nếu có được những nhà máy sản xuất phân đạm hiện đại, hoạt động tốt sẽ đáp ứng được một phần lớn nhu cầu phân bón cho ngành nông nghiệp, thay thế phân đạm nhập khẩu. Từ đó sẽ giảm nhập siêu cho đất nước, tạo sự ổn định về giá cả và nguồn cung cấp dài hạn cho ngành nông nghiệp, góp phần đảm bảo an ninh lương thực Quốc gia.

Chính vì mục đích cao cả ấy, ngày 14/4/2001 Nhà máy Đạm Ninh Bình được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong Quy hoạch phát triển ngành Hoá chất Việt Nam với quy mô lớn. Nhà máy đạm Ninh Bình đã ra đời - một công trình trọng điểm của ngành hóa chất Việt Nam, sản xuất phân đạm từ than cám.

Bài viết này không đề cập đến nguyên nhân, cũng chẳng nói về giải pháp, mà chỉ đơn giản điểm qua một số điều “mắt thấy tai nghe” có sự nghiên cứu kỹ vấn đề nổi cộm mà nhà máy đang gặp phải.

Nhìn từ xa, nhà máy Đạm Ninh Bình nổi bật lên với những ống khói hoành tráng cao thấp hình tháp, hình trụ. Khi lại gần, tận mắt chứng kiến mới hiểu thêm về thế nào là cỗ máy với nhiều tầng lớp đường ống, băng tải khổng lồ liên kết với nhau theo một dây chuyền khá hiện đại.

Tiếp chúng tôi tại trụ sở của công ty, Ban lãnh đạo cho biết: Quả thật những năm vừa qua công ty vẫn nằm trong tình cảnh chưa thoát lỗ. Có cả những lý do khách quan và chủ quan nhưng phần ảnh hưởng lớn nhất vẫn là chi phí trả lãi vay vốn đầu tư và chi phí khấu hao quá lớn chiếm tới trên 50% doanh thu thì đành chịu lỗ dài dài. Ngoài ra giá mua than (chiếm tới 60 - 65% giá vốn) ngày càng cao vì tăng giá liên tục, mức tăng gấp hơn 3 lần so với dự kiến khi xây dựng Dự án trong khi giá ure liên tục giảm, cung vượt cầu… đã làm khó cho kinh doanh.

Tuy nhiên 7 tháng đầu năm 2019 đã có nhiều dấu hiệu khởi sắc rõ nét. Sản lượng sản phẩm ure sản xuất, tiêu thụ đã đạt và vượt mức kế hoạch đề ra. SXKD công ty đã có số lợi nhuận gộp cao gấp 3 lần cả năm 2018, số lỗ đã giảm được hàng trăm tỷ đồng so với cùng kỳ. Nguyên nhân chính đó là dây chuyền sản xuất đã vận hành ổn định, lò khí hóa đã chạy đạt mức kỷ lục gần bằng thời gian chạy dài nhất của công nghệ này trên thế giới. Vì vậy 04 mục tiêu ban đầu “Chạy được máy, đảm bảo ổn định, an toàn và giảm được lỗ” công ty đã thực hiện thành công. Ngay tại chuyến thị sát và làm việc với công ty Đạm Ninh Bình vào ngày 07/8/2019 vừa qua, ông Nguyễn Hoàng Anh, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy Ban quản lý vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp đã cho rằng: Chất lượng máy móc thiết bị của công ty có chất lượng tốt, hiện nay hệ thống dây chuyền có thể vận hành ổn định, đủ sức để chạy dài ngày, đảm bảo giữ gìn, an toàn vốn, tài sản Nhà nước, đảm bảo an sinh xã hội, giữ chân được người lao động, ổn định tư tưởng, tâm lý và thu nhập, việc làm cho gần 1.000 người đang tâm huyết gắn bó trung kiên với nhà máy.

Một mảng xanh tự nhiên của nhà máy

Khi tiếp xúc trực tiếp với các công nhân trực tiếp vận hành, sửa chữa của công ty Đạm Ninh Bình, chúng tôi đã cảm nhận được họ đều có chung niềm tin và mong muốn.

Được hỏi về công việc, anh Đỗ Khánh Toàn - công nhân vận hành xưởng Amonia thổ lộ “Em làm ở nhà máy này khá lâu rồi. 6,7 năm nay. Công việc thu nhập chưa cao nhưng em hài lòng. Anh em đoàn kết. Khi nhà máy khó khăn, nhiều người phải nghỉ luân phiên, em cũng buồn lắm. Chỉ mong cho nhanh qua lúc khốn khó”.

Anh Đỗ Khánh Toàn - Công nhân vận hành xưởng Amonia

Còn theo anh Lê Hồng Phong, công nhân vận hành xưởng Tinh chế cho biết “Nhà máy rất quan tâm đến công nhân. Tuy chưa nhiều nhưng nếu ai có hoàn cảnh khó khăn đều được nhà máy động viên kịp thời, hỗ trợ về cả tinh thần lẫn vật chất. Lãnh đạo đến động viên và hỗ trợ tài chính ít nhiều. Nhà xa thì hỗ trợ tiền thuê nhà. Nhà gần thì hỗ trợ con cái. Như em có con không may bị sứt môi bẩm sinh. Nhà máy động viên và hỗ trợ chữa bệnh cho con. Vì thế, em chẳng nghĩ đến việc rời xa nhà máy đâu. Chỉ mong sao nhà máy làm ăn phát triển để chúng em gắn bó lâu dài…”

Chị Triệu Trần Thùy, công nhân trực tiếp vận hành tại nhà máy, người có gương mặt khả ái, nụ cười tỏa nắng khi nói về công việc hiện tại “Trước đây em làm nghề tự do. Công việc bấp bênh. Từ khi em vào làm ở nhà máy này được 2 năm rồi thấy ổn định hơn nhiều. Lương chưa cao nhưng cũng để dành được một số nho nhỏ. Nhà máy cho công nhân các bữa ăn miễn phí với khẩu phần ăn ngon lành, đủ chất. Nhà ăn có máy lạnh và sạch sẽ, thay đổi món liên tục. Khá vui khi làm ở đây ạ. Chỉ mong sao nhà máy có công việc đều đều thôi”.

Đó là tâm tư của người lao động. Còn về môi trường sản xuất thì sao? Thực tế, sản xuất bất kỳ một sản phẩm nào, đặc biệt là phân đạm cũng đều thuộc nhóm ngành có nhiều nguy cơ rủi ro đến môi trường. Vì thế, đã không ít lần, có nhiều bài báo đã cảnh báo về sự xuất hiện của Nhà máy Đạm Ninh Bình tiềm ẩn mối nguy hiểm về môi trường, làm hoang mang dân chúng và bà con gần đó. Nhưng, điều gì cũng có giải pháp riêng, chia sẻ về mối lo ngại này, ông Nguyễn Gia Thế - Phó Tổng Giám đốc cho biết, nhà máy có 5 công đoạn chính đều sử dụng công nghệ bản quyền châu Âu, là công nghệ tiên tiến, hiện đại nhất hiện nay. Cụ thể là công nghệ khí hóa than của Hà Lan; công nghệ tinh chế khí của Đức; công nghệ tổng hợp Amoniac của Đan Mạch; công nghệ tổng hợp urê của Italia và công nghệ phân li không khí của Cộng hòa Pháp. Các công nghệ này làm cho môi trường được đảm bảo và còn có tác dụng đảm bảo ổn định dây chuyền sản xuất, đảm bảo chất lượng sản phẩm. Một số yếu tố dễ gây ảnh hưởng đến môi trường cũng đã có biện pháp xử lý. Khí thải của Nhà máy có thiết bị lọc bụi. Với chất thải rắn khi đốt than cám sẽ được thu hồi và tái sử dụng. Đối với nước thải, do công nghệ của Nhà máy là các thiết bị của châu Âu và đều được làm sạch hoàn toàn, đạt trên mức B thông qua hệ thống xử lý nước thải chung của toàn khu công nghiệp Khánh Phú là nhà máy xử lý nước Thành Nam.

Còn về công tác an toàn trong lao động sản xuất, phương châm sản xuất của nhà máy là “An toàn lao động là trên hết”. Máy móc tuân thủ chế độ nghỉ bảo dưỡng định kỳ theo quy định. Trong khi máy nghỉ, đội ngũ công nhân tham gia tập huấn xử lý vấn đề trong quá trình vận hành. Nhờ đó, trong thao tác quản lý vận hành được đội ngũ kỹ sư, công nhân đã dần dần làm chủ. Trong nhà máy này, người ta dễ dàng bắt gặp từng nhóm công nhân chăm chú vào công việc của mình. Làm việc theo nhóm, từng chuỗi quy trình mắt xích ảnh hưởng lẫn nhau. Ai nấy đều chỉn chu trong bộ trang phục bảo hộ lao động riêng của nhà máy.

Phút nghỉ tay của nhóm công nhân của nhà máy

Nhóm công nhân nữ tại khu vực bảo trì

Về mặt địa lý, nhà máy nằm trong khuôn viên rộng lớn của một tỉnh với nhiều địa danh, cùng với đó là sự thuận lợi về giao thông đường thủy, đường bộ. Công nghệ hiện đại, vị trí tốt, môi trường làm việc, công tác an toàn và tinh thần, thái độ, nguyện vọng của người lao động như vậy, còn ban lãnh đạo thì sao?

Ban lãnh đạo áp dụng chính sách khuyến khích sự sáng tạo, sáng kiến. Làm sao để tạo ra sự đột phá trong quá trình sản xuất. Chế độ khen thưởng thích đáng trong thời gian vừa qua đã thúc đẩy nhiều cán bộ, khắc phục sự cố và giảm lỗ phần nào cho nhà máy.

Vậy đó, một nhà máy được Chính phủ ủng hộ, Trung ương tán thành, tỉnh hỗ trợ, ban lãnh đạo nhiệt huyết, cán bộ công nhân viên chăm chỉ. Đó chẳng phải là lý do để dẫn tới sự thành công hay sao? Thế mà, hàng năm vẫn lỗ hàng trăm tỷ, nông nỗi vì đâu? Biện pháp là gì?

Đó hẳn là câu hỏi dành cho không chỉ riêng ai và chẳng thể giải quyết từ một phía. Trong khuôn khổ hạn hẹp của bài viết, tác giả chỉ muốn nhấn mạnh, rằng đây là bài toán nếu muốn giải quyết triệt để thì cần có sự kết hợp của nhiều mắt xích trong cả bộ máy vận hành từ người lao động, ban lãnh đạo công ty, sự ủng hộ của khách hàng, sự chỉ đạo quyết liệt sáng suốt của các cấp lãnh đạo từ Tập đoàn Hóa chất Việt nam, Ủy Ban quản lý vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp, cụ thể từ phía Nhà nước, Bộ Công thương, Bộ Tài chính, cơ quan thuế, ngân hàng… Đặc biệt, muốn giải quyết vấn đề này theo hướng tích cực thì không thể thiếu sự đồng hành, cảm thông và chia sẻ của đội ngũ truyền thông - sẽ tạo nên một sức mạnh vô hình vô cùng quan trọng và to lớn để Công ty đạm Ninh Bình thực hiện thực hiện được tôn chỉ, mục đích ban đầu của dự án xây dựng nhà máy này./.